HİPERFOKAL MESAFE

Hiperfokal mesafe (hyperfocal distance)’yi konu alacağımız bu yazımızda hiperfocal uzaklık nedir, ne işe yarar, nerede kullanılır gibi soruların cevabını arayacağız.

Fotoğrafta netleme ile ilgili bizler de fotografmania.com olarak birçok yazı yazdık; diğer ilgili arkadaşlarda birçok yazı yazdılar. Bu yazıyı okuyorsanız az-çok netlemenin nasıl olduğunu bilmeniz gerekli. Hiperfokal uzaklık konusu net alan ile ilgili bir kavram olmakla beraber fotoğraf makinesi ve lensin her ikisine de bağlıdır.

Kısaca tanımı verelim o halde. Hiperfokal mesafe; sonsuzdan başlayarak makineye doğru netliğin var olduğu en dip noktanın kameraya uzaklığıdır. Aşağıda şematize etmeye çalıştım. Hiperfokal mesafe ile netleme net alanın daha fazla olması için kullanılan bir netleme yöntemidir.

Burada netlik ve keskinlik gibi göreceli kavramlar ortaya çıkıyor. Baştan belirtelim Bizler Hiperfokal mesafeyi incelerken ortalama bir netlik anlayışı ile konuyu ele alıyoruz. Özellikle yüksek megapikselli (çözünürlüklü) fotoğraf makinelerinde artık netlik çok daha fazla öneme sahip.. Öyle piksel piksel incelendiğinde net olmayan bölgeler bulunabilir. Kâğıtta çıktı alınırsa keza daha net olacaktır. Bizim bahsetmek istediğimiz ortalama netliktir.

Hiperfokal Mesafe Nerde Ne İşe Yarar

Genellikle manzara fotoğraflarında kullanılan bir terimdir. Hiperfokal mesafeyi bulup buraya netleme alınırsa en geniş netleme aralığı çıkar ortaya. Bilindiği üzere genelde manzara fotoğrafı için netleme noktası sonsuza (veya sonsuza yakın) alınır. Sonsuza alınan netlemelerde ön plandaki bazı öğeler net çıkmayabilir. İşte hfm öndeki nesnelerle beraber arkadaki nesnelerinde daha net çıkmasını sağlayabilecek netleme noktasıdır. Hiperfokal mesafeye alınan netlemelerde olabilecek en fazla net bölgeyi oluşturabiliriz.

Burada sadece sabit bir sayıdan bahsetmediğimizi de vurgulayalım. Hiperfokal mesafe fotoğraf makinesine ve lense göre farklılık gösterecektir. Lensin ise hem odak uzaklığı hem de diyafram açıklığı bu mesafenin belirleyici unsurudur. Objektifin odak uzunluğu büyüdükçe hfm artar, küçüldükçe azalır. Diyafram değeri büyüdükçe hiperfokal uzaklık kısalır, büyüdükçe artar.

Canlandırma yaparak hfm ne işe yaradığını anlatalım. Bir manzara fotoğrafı çektiğimizi düşünelim. Bahçenizdeki size 20 m mesafedeki çiçek ile tam arkasında kalan ve mesafesi nerdeyse 5bin metreyi bulan dağların hepsini net çıkmasını istiyorsunuz. Çiçeğe netlerseniz dağ, dağlara netlerseniz çiçek bulanık çıkacaktır. Ama hfm netlerseniz her ikisi de net çıkar.

Genellikle işe yarayan ve daha çok kullanılan odak uzaklığı ise geniş açı lensleri kapsamaktadır. Bu yüzden manzara veya gökyüzü fotoğrafı çekenler daha fazla kullanır. Açıkçası tele lenslerde de kullanılabilir ve çok da faydalı olabiliri. Fakat netlik mesafesi çok az olduğundan ve uzaktaki nesnelerin mesafesini ölçümü doğru hesaplanamadığından kullanıcıya bağlı yanlış sonuçlar üretilebilir.

Hiperfokal Uzaklık Nasıl Hesaplanır

Hfm yi açık diyaframlarda kullanmak çok zordur. Tavsiye edilmez. Zira ölçümü yapılacak mesafeler göz ile yanlış hesaplanabilir. Dolayısı ile en belirgin lens tipi kısık diyafram ve kısa odaktır. Örneğin f8 ve 16mm gibi. Bu değerlerde hesaplayıp kullanmak hem basittir hem de işe yaradığı net şekilde hissedilir. Aksi takdirde 100 mm ve f2.8 gibi bir lens-diyafram ikilisi ile kullanımı epey zahmetlidir.

Cep telefonuna indirilen basit programlar sayesinde artık ne cetvel ne de hesap makinesi ile uğraşmaya gerek kalmıyor. ‘hyperFokal pro‘ gibi uygulamalar bu mesafenin kolayca elde dilmesine olanak sağlıyor. Ve dolayısı ile işlemler hızlanıyor. Size de sadece objeyi kadraja yerleştirmek ve gerekli ayarlamaları yaptıktan sonra deklanşöre basamak kalıyor.

Hiperfokal mesafe hesaplama formülü vererek kafa karışıklığı yapmak istemem. Zira birçok yerde var. Fakat eski manüel lenslerde yerleştirilen mesafe hesaplama skalasından bahsetmeden geçemeyeceğim. Telefona veya hesap cetveline gerek kalmadan kolayca bulunup kullanıma uygun hale gelebiliyor. Aşağıdaki fotoğrafta da anlatmaya çalıştığım gibi kullanılacak diyafram değerinin yazılı olduğu çizelge üzerine netleme mesafesinin sonsuz işaretini denk getiriyorsunuz ve ortadaki kırmızı işaretli çizgini gösterdiği mesafe hfm yi gösteriyor. Dolayısı ile fotoğrafını çekeceğiniz objenin nerede durması gerektiğini kolayca hesaplayabilirsiniz.

Hesaplanarak ölçülen hfm netleme yapıldığında, netlik bu mesafeden başlamaz. Bu mesafenin yarısından başlar. Bu da bize daha fazla netlik alanı sağlayacaktır. Örneğin hfm si 10 m olan bir değerde netlik 5 m den başlayacaktır. Dolayısı ile objeyi 5 m ye kadar çekebilirsiniz. Fakat garanti olmasını isterseniz yine de hfm ye yakın konumlandırmakta fayda var.

Hiperfokal Mesafe Hangi Tür Kompozisyonlarda Kullanılmalıdır

Hiperfokal mesafenin kullanımı daha çok yakın ve uzakta netlik bölgeleri varken ortaya çıkar. Açıkçası yakında bir objesi bulunmayan, uzaktaki manzara fotoğrafları için kullanılmasına gerek yok. Sonsuza netlik alsanız yeterli olur. Fakat örneğin yıldız uzun pozlama yapacaksınız ve kompozisyon için tarihi bir anıtı kadraja almak istediniz. Bu örnek gibi olaylarda Hiperfokal mesafe kullanışlı hale geliyor. Hatta örneği ilerletelim. Elinizde a7 gibi ff bir makine ve 16-35mm f2.8 gibi de bir lens olsun. 20 mm de f2.8 de bir kadraj oluşturmak istediniz. Bu değerler için bir uygulamadan edinilen hfm değeri 4,99 m olarak ölçülür.

Bu demektir ki 4.99 metre mesafeden netleme alırsanız sonsuz da net çıkar bu mesafedeki objeler de; hatta 2.5 metreye kadar olan yerlerde net çıkar. Ama ben hfm den daha öne ihtiyaç duyulmadıkça öğe yerleştirilmesi taraftar değilim. Sizde kadrajlama adına nesnenizi en az bu mesafeye yerleştirmelisiniz. 4 m mesafeden netleme alırsanız aşağıdaki programda da görüleceği gibi sonsuzdaki alan flu olacaktır.

Arka planı nispeten yakın olan fotoğraflarda ölçüm mesafeleri kestirilmezse Hiperfokal mesafeden daha kullanışlı bir yöntem vardır. Genelde fotoğrafçılar arasında kabul görmüş yazılı olmayan bir kuraldır desek daha doğru olur. Fotoğraf karesi yukarıdan aşağı 2 çizgi ile üç parçaya bölünür. Netleme aktaki çizgiye alınır. Ve kadrajda olan en büyük netleme mesafesi oluşur. Üçler kuralı gibi.