İSLAM DİNİNDE FOTOĞRAFIN YERİ

Hepimiz belirli kuralar çerçevesinde yaşarız. Medeniyetin gerektirdiği de budur. Kimimiz resmi, kimimiz ahlaki, kimimiz de dini kurallara daha bağlıyızdır. Bu yazımda İslam dinin fotoğraf ve fotoğrafçıya bakışını kendimce ifade etmeye çalışacağım. İslamda fotoğrafı ele aldım.  Kadın ya da erkeğin fotoğraf paylaşması caiz mi, duvara fotoğraf asmak günah mı, düğün fotoğrafı çekmek günah mi gibi sorulara cevap bulmaya çalışacağım. Yazımı yazarken bir çok internet sitesinden, diyanetten ve dini konularda mertebe sahibi kişilerden yararlandım. Yazımda alıntı yapmayacak ve kişi görüşlerini ifade etmeyeceğim. İslamda Fotoğraf yazım derleme ve derlenenlere göre kişisel görüşümü ifade ettiğim bir yazı olacaktır. Hiçbir sebepte yaptırımı ya da bağlayıcılığı yoktur. Fetva verme gibi bir lüksüm de yok. Neme lazım sırat köprüsünde başıma iş almak istemem. Zaten günahlarım yetip artıyor…

İslamda Tek Yaratıcı: Hz Allah

İslam dini yaratıcıya ve yaratıcının yarattıklarına çok önem veriyor. Yaratıcı olarak da sadece ALLAH’ı kabul ediyor. (amenna). Dolayısı ile yaratıcılık olarak ifade edilen diğer insan icadı şeylere şüphe ile yaklaşmış. Zira vakti zamanın da insanlar kendi elleriyle yaptıkları basit araç gereç ya da oyuncaklara dahi tanrı gözüyle bakmış ve onlara tapmışlar. İslam’da da bu tarz putlar ve put yaratma işleri yasaklanmıştır.

İslam dinin doğduğu zaman dilimi ve yayıldığı coğrafya, sapkınlıkların baş gösterdiği ve bu sapkınlıkların bir kısmının da putlar tarafından emrolunduğu bilinmektedir. Canlı canlı gömülme gibi. Dolayısı insani fıtrattan uzaklaşmama adına, putlar ve putperestlik yasaklanmıştır.

İslam İçin Sorunlu Sanat Dalları

Zaman içerisinde diğer kültürlerden de etkilenme ile bazı sanat dalları bizim kültürümüze de girmiştir. Özellikle resim ve heykel gibi günümüzde de yaygın olan bu etkinliler İslam dinine uygunluğu adına hadis ve ayetler doğrultusunda alim-uleması tarafından tartışılmış ve belli kararla bağlanmıştır. Okuyup anladığım kaderiyle gölgesi olan her türlü heykel men edilmiştir. Resim olarak da yaratıcılık içeren resimler uygun görülmemiştir. Özellikle canlı (ruhu olan) resimleri tasvir edilmesi yasaklanmıştır. İçeriğinde canlı (ruhu olan) olmayan resimlerin yasak olmadığı ulema tarafından dile getirilmiştir.

İslam Dinin Fotoğrafa Bakışı

Gelelim fotoğraf konusuna. İslam dinin doğduğu zaman fotoğraf henüz icat edilmediği için doğrudan fotoğraf üzerine Ayet ya da Hadis yoktur. İslam alimleri fotoğrafın icadından sonra bu konu ile alakalı görüşler dile getirmişlerdir. Görüşleri ortaya koyarken kısaca yukarıda bahsetmeye çalıştığım durumlardan yola çıkmışlardır.

‘’Fotoğraf daha çok var olan görüntünün işlenmesidir. Yani aynada görüntü oluşması ve bunun kaydedilmesi gibi. Dolayısı ile burada direk yaratmaktan söz edilemez ve bu haram değildir.’’ Görüşü birçok ulema tarafından benimsenmiştir. Zira fotoğrafın icadından sonra hatırı sayılır din alimlerinin fotoğrafları vardır. Bunlardan çoğu kendi rızası ile çekilmiş fotoğraflardır.

Ameller niyetlere göredir düsturu ile; özellikle günümüzde dini konularda ileri gelenler televizyonlara çıkıp hayır konuşarak video veya fotoğrafın kullanım amacının dışına çıkılmadan kullanılmasını teşvik etmektedirler. Eğer ki fotoğraf veya video tümüyle yasak bir konu olmuş olsalardı başta onlar fotoğraf çektirmezlerdi.

Diğer bir husus da fotoğrafın devlet ve devletler eliyle zorunlu olmasıdır. Malum pasaport veya kimlikler için vesikalık ve biyometrik fotoğraf kullanılıyor. Kimsenin de ‘ben fotoğraf çektirmem kimliğim fotoğrafsız olsun’ deme gibi kimsenin lüksü yoktur. Çektirilmesi zorunlu bir konudur. İslam dini zaten bu tarz zaruri durumlarda (normalde yasak olsa dahi) ehliyet vermiştir. Örneğin açlıktan öleceğine domuz eti yenebilmesine cevaz verilmesi gibi.

Fotoğrafın İçeriği

Diğer bir husus da fotoğrafın muhteviyatı ile alakalıdır. Yani fotoğrafı çekilen nesne, kişi, obje, her ne ise onunla alakalı. Yukarıdaki paragraflarda fotoğraf konusunda resim veya heykele benzer bir kısıtlama bulunmazken, şayet ki fotoğrafını çektiğin kompozisyonun kendisi dinen caiz değilse fotoğrafını çekmek de caiz sayılmamıştır. Örneğin nü fotoğraf (çıplak vücut fotoğrafı) hiçbir surette caiz sayılamaz ve doğrudan haramdır. Ya da terörizmi- işkenceyi- uyuşturucuyu- alkolü- vs reklamını yaparcasına destekleyen fotoğraflar da haramdır. Bunları belgelemek (anladığım kadarıyla) yasak değildir. Özendirmek amaçlı yapılanlar caiz değildir. Çekilen fotoğrafta reklam mı yapılıyor yoksa sadece belgelemek mi sorusunun cevabı kişinin içinde, niyetinde. Sonuçta ‘ Ameller Niyetlere Göre’.

Fotoğraf çekimi konusundan bahsettikten sonra, çekilen fotoğrafın kullanımından da bahsedelim. İslam’da özelikle canlı fotoğraflarının duvarda sergilenmesi hoş karşılanmamış. Sebebi de fotoğraftaki kişi ya da canlıya haddinden daha fazla hürmet edilmesi, yüceltilmesi. Düğünde, sünnette, gezide vs çekilen fotoğrafların albüm gibi ihtiyaç halinde bakılabilecek şekilde saklanması tavsiye ediliyor.

Fotoğrafın Paylaşılmasına İslam’ın Bakışı

Diğer önemli konulardan birisi de fotoğrafların sanal olarak telefonlarda ya da sosyal medya ortamlarında paylaşılması ile ilgili. Bir çok kişi fotoğraf paylaşılmasının günah olup olamadığını sorguluyor. Araştırmalarıma göre yukarıda bahsettiğim mevzu paylaşım için de geçerli. Yani dince caiz olmayan fotoğrafların çektirilmesi de sergilenmesi de paylaşılması da caiz değildir. Çektirilmesinde sakınca olmayan fotoğrafların paylaşılmasında da sakınca yok. Anladığım kadarı ile özellikle bayanların fotoğraflarını paylaşması konusunda daha temkinli davranmaları gerekmekte. Kaynaklar böyle söylüyor. Küçüklük fotoğraflarını paylaşmakta bir sakınca görülmemiş.

Fotoğraf konusunda birçok cevaz veren ulamanın yanında farklı sebeplerden vermeyenler de var. Ben burada herhangi bir alıntı ya da isim veremediğim içim isimleri tek tek saymayacağım. Merak edenler var ise internette birçok site var zaten.  Yararlanabilirler…

Görüldüğü gibi bu konu halen daha birliktelik olarak karara bağlanmış değil. Bazı boşluklar var.

Sonuç olarak;

Kendimde çıkarım yaparak İslam dininde haram kılınan konular dışında fotoğraf çekmek caiz hükmüne vardım. (Şahsi görüşümdür kimseyi bağlamaz). Fakat sergilenme konusu çekme konusundan daha önemli. Çünkü canlı fotoğrafını duvar yada vitrinde sergilemek caiz değil.

Yazdıklarım tamamen kendi görüşümdür. Araştırdıklarım, bildiklerim ve okuduklarım doğrultusunda paylaşım amaçlı yazılmıştır, ve hiç kimseyi bağlamaz. Kimseye olumlu ya da olumsuz fetva veremem. Fetva istiyorsanız fetvacıdan alın yarım kilo…