Şekilli Bokeh – Kalp, Yıldız, Daire Şeklinde Bokehler

Merhaba değerli fotografmania okuyucuları. Fotoğrafta birçok olgu vardır. Bu olguların önceliği, kişiden kişiye değişkenlik göstermektedir. Örneğin sanatsal fotoğrafa ilgi duyanlar kompozisyon kurallarına, konu seçimine vs dikkate ederken ticari stüdyo fotoğrafçılığı ile uğraşanlar ise portre-nesne çekimleri ile ilgili kısmalara ilgi duyarlar. Ne olursa olsun fotoğrafı daha içselleştirebilecek ve ya güzel gösterebilecek, fotoğrafı neşeli hale getiren bir konu üzerinde duracağız bu yazımızda. Şekilli bokehler… Şekilli bokeh nasıl oluşturulur, hangi lens veya ekipmanlara ihtiyaç vardır, kalp, yıldız, desenli bokehler, nasıl bokeh çekilir vs gibi konuları açıklamaya çalışacağız.

Bokeh Nedir?

Bokeh konusu fotoğrafın önemli taşlarından birisidir. Kısaca Bokeh Nedir sorusunun cevabı: Fotoğrafta net olan yerler haricindeki bulanıkları ifade etmektedir. Bokeh profesyonel fotoğrafçılıkta, kullanılan lenslerle alakalıdır. Biz de daha önce burada bokeh konusunu detaylıca açıklamıştık. Bu konuları tekrardan uzatarak laf kalabalığı yapmayacağız. Dolayısı ile direk konumuza geçebiliriz.

Bokehin karakterleri vardır. Genel manada her lensin bokeh yapısı birbirine benzese de aslında bir nevi parmak izi gibi özünde farklılık göstermektedir. Aralarından bazı lensler de ise bu farklılıklar doğrudan göz ile de rahatlıkla seçilebilir. Örneğin Helios 40-4 model 85mm lens ile Helios 77m-4 serisi lenslerin ürettiği swerly ya da girdap bokehler gibi.

Bokeh lensin diyafram yapısı ve optik yapısı ile alakalıdır. Optik olarak lenslerin merceklerine müdahale şansımız olmaz fakat diyafram ile bokehleri kontrol edebiliriz. Konumuz da aslında diyafram mekanizması veya yalancı diyaframlarla alakalı. Şimdi bunlara göz atalım.

Şekilli Bokeh Oluşturmanın Yöntemleri

1. Yöntem: Diyafram yaprağı farklı şekillerde lensler kullanmak. Bu size ilk etapta komik veya anlaşılmaz gelebilir. Ne ben sizi yadırgayayım ne de siz beni 🙂 . ‘Diyafram yapakları farklı lensler ne demek’ dediğinizi duyar gibiyim. Açıklayalım; diyafram yaprakları 5 gen 6 gen, dairesel, tam kare veya yıldız şeklinde olan lensler vardır. Ve bu lenslerin arka plandaki ışıklarda oluşturdukları bokeh şekilleri tıpkı diyafram yapraklarındaki şekli gibidir. Şekilli bokeh oluşturmanın en koyla en temiz yolu da budur.

İndustar 61L-Z 50mm f2.8 makro lensin yaprakları altı kollu yıldız şeklindedir. Dolayısı ile bokehi yıldız şeklinde oluşur. Benzer şekilde Helios44-2 model 58mm f2 lensin bir türünün diyafram yaprakları kare şeklindedir. Arka planda da enteresan şekilde kare bokeh oluşturur. Tair 11a 135mmf2.8 lensin 20 adet diyafram yaprağı vardır ve bokehleri neredeyse tam dairesele yakındır. Güncel üretimi devam eden birçok lens kıvrımlı lens yaprakları ile tam dairesel lens üretecek şekilde tasarlanıyorlar artık.

Lenslerde bokehin daha belirgin çıkması isteniyorsa diyaframlar olabildiğine kısılmalıdır. Örneğin beşgen bir diyaframa sahip lenste maksimum diyaframda bokehler belli belirsiz daireye yakın iken diyafram kısıldıkça arka plandaki beşgen şekiller seçilmeye başlanır. (şekilli bokeh düzeneği kullanılmaz iken, lensin yalın hali ile)

Yazımızın Asıl Konusu: Şekilli bokeh oluşturma:

2. Yöntem: Yalancı diyafram yaparak şekilli bokeh üretmek. Bizin asıl üzerinde duracağımız konu bu. Evimizde kolaylıkla yapılabilecek birkaç düzenek ile arka planda birbirinden farklı ve harika bokehler oluşturacağız.

Öncelikle hangi lenste kullanacağınız çok önemli. Ben sabit odaklı (prime lens) açık diyaframlı ve en az 50mm odak uzaklıktaki lensleri tavsiye ederim. Vinyeti daha az ve kalitesi daha yüksek olan bokehler için prime lensler çok daha kullanışlı olur. Elimizde prime lens yoksa zum lensinizin en uzak odağını kullanmak da fayda var. Örneğin 18-135mm lensin 135mm f5.6 diyaframı ile kullanabilirsiniz.

Yöntemin Uygulanışı

Örneğin bir bez parçasını ortasını istediğiniz şekilde kesin ve lensin ön camına takın. Eğer bez tercih ederseniz bir lastiği de bezi sıkıştırmak için lensin etrafına dolayın. Düzenek hazır işte. Ya da karton kullanarak ortasına şekiller açık ve bu kartonu lensin etrafına dolayabileceğiniz başka bir kartona tutturun.

Daha kolay olsun diyorsanız cookin p gibi basit filtre tutturucularına kağıt- karton veya daha farklı bir malzemeden şekiller çizerek geçiriverin. Bu yöntem lensin önüne şekilli aparatlar takmaktan ibaret. İster karton olsun ister bez olsun isterseniz fitlere tutucuları ile metal malzemeden üretilmiş kartlar olsun aynı efekti verecektir.

Yazımın sonunda mı yoksa buralarda mı yazsam karar veremediğim bir durumu da sizinle paylaşmadan edemeyeceğim. Birazdan bahsedeceğim yöntemin hazır kitlerini de üretiliyor. Kullanımı daha kolay ve daha uzun ömürlü olsun diyorsanız nispete daha profesyonel olabilecek bu bokeh kitlerinden de öneririm. Ben denemedim fakat kullanıcı yorumları olumlu.

Şimdi bu basit işlemde çok kullanışlı ve dikkat edilmesi gereken beli başlı noktalara değinelim:

Şekilli Bokehlerde Dikkat Edilecek Hususlar

1: Lens tercihinizi az yukarıda anlatıma ama yine de tekrarlayalım: geniş açıklı, uzun odaklı ve prime olması en güzeli. Örneğin 100mm f1.8 gibi.

2: Bokeh oluşturmak için arka planda yansıyan veya ışık üreten minik ışık kaynakları ayarlayın. Diğer türlü bokehler pek belirgin olmaz.

3: Odaklanılacak nesne arka plana uzak makineye yakın olursa bokehler çok daha belirgin ve büyük çıkar. Diğer türlü hissedilmesi zor bokehler üretilir.

4: Zum lensler ile bu yöntem kullanılacaksa başarı şansı düşer. Genelde zum lenslerin diyafram açıklıkları az olur. Dolayısı ile şeklin etrafında kararmalar (vinyet) kaçınılmazdır.

70200mm f2.8 gibi zum lenslerde de sistem işe yarar. Diyafram f2.8 ve odak olarak da 200 mm seçilirse sonuçlar çok başarılı olabilir. Ben 70210mm 210mm de f4 te dahi başarılı sonuç aldım.

5: Kartona veya beze açılan şeklin lensin tam ortasına denk deldiğinden emin olmalısınız. Bu vinyeti minimuma indireceği gibi otomatik netlemenin de doğru çalışmasını sağlayabilir.

Bu bahsettiğimiz düzenek ile otomatik netlemeli lenslerin otomatik netlemeleri çalışmayabilir. Daha doğrusu af ile netleyemeyebilirsiniz. İstikrarsız bir durum söz konusu olursa lensi manüel netleme ile kullanın.

6: Çizilen-kesilen şeklin büyüklüğü de çok önemlidir. Şekil çok küçük olursa sürekli vinyet oluşurken çok büyük olması halinde de bokehte şekiller çıkmayacak ve normal lensten pek farklı kalmayacaktır. En ideali lensin filtre çapının yarısı kadar büyüklükte şekil çizmek olur. Örneğin 52mm filtre çapına sahip lens için 26mm büyüklükteki şekiller ideal olur.

7: Oluşturacağınız şekillerin niteliği tamamen sizin akıl gücünüze bağlıdır. Yıldız, kalp gibi basit şekillerin yanı sıra sevdiğiniz kişinin şekillerini de kazıyabilirsiniz. Zeka, üreticilik ve el becerisi…

8: Bokehler sadece arka planda oluşmaz. Netlenen bölgenin ön kısmında da bokeh oluşur. Ön bokehlerde şekiller daha zor olsa da farklı kompozisyonlar için kullanılabilir.

Şekilli Bokehlerde Asıl Mesele Kullanılan Lenslerdir

9: Bir kere üretilen düzenekler her lens için kullanılmaz. Filtre çapı aynı veya çok yakın olan birkaç lense denk gelse de farklı lenslerde kullanımı mümkün olmaz. Dolayısı ile farklı lensler için farklı düzenekler kurulmalıdır.

10: Kullanılacak lensin önemi büyüktür. Uzun odaklı lensleri arka planı daha fazla yok eder. Dolayısı ile 200 mm gibi bir değer seçilirse şekiller daha iyi çıkacaktır. Benzer şekilde diyaframı en açık halde kullanmak gereklidir. Lensin sahip olduğu potansiyel büyüklük değeri f2.8 ise bu lensi f4 te kullanmaya gerek yoktur.

Lensin full frame veya Croplu makide kullanılması da bokehin etkisini değiştirmektedir. Full frame makinelerde bokeh şekli daha zor belli olurken crop sensörlü makinelerde bokeh şekli daha belirgin ve daha büyük olur. Yine crop sensörlü makinelerde vinyet olayı çok daha aza düşer.

Lensin en yakına netlenmiş durumu ile en uzağa netlenmiş durumu arasında bokeh farklılığı da oluşur. En yakına doğru netlenirse arka plandaki bokeh düz olarak fotoğrafa çıkacaktır. Fakat netleme sonsuza alındığında bokeh önde kalır ve şekli ters olur.

11: Arka plandaki bokeh şeklinizin çok daha düzgün çıkması istiyorsanız fotoğraf karesinin orta kısımlarına denk getirmeye bakın. Kenar ya da köşelere denk gelirse şekilde yamukluklar veya noksanlıklar çıkacaktır.

Işığınız kaliteli olsun…