NET ALAN DERİNLİĞİ NEDİR (DoF)? ALAN DERİNLİĞİNİ HANGİ FAKTÖRLER ETKİLER?
Merhaba. Bu yazımda net alan derinliği (DoF) konusundan bahsedeceğim. DoF yani Net alan derinliği nedir, Alan derinliği nelere bağlıdır, Flu yerler ile net yerler neye göre değişir, sığ ve sığ olmayan alan derinliği nedir ifade etmeye çalışacağım.
Net Alan Derinliği (ya da Alan Derinliği), fotoğrafta net çıkan alanlar şeklinde ifade edilebilir. Keskin çıkan mesafe büyükse alan derinliği fazladır. Net ya da keskin çıkacak mesafe az ise alan derinliği azdır (ya da sığ) anlamı taşır.
Alan derinliği (dof) fotoğrafta iki türlü kullanılabilir. Net alan derinliğinin az olması ve net alan derinliğinin fazla olması ayrı ayrı fotoğrafa estetik katar. Nerede hangisini kullanacağını bilmek yeterli.
Zaman zaman çektiğimiz fotoğrafların her yerinin net çıkmasını isteriz. Bu gibi durumlarda alan derinliğinin en üst düzeyde olması beklenir. Zaman zaman ise çektiğimiz objenin arka plandan tamamen ayrılmış olmasına arzu ederiz. Örneğin portre fotoğrafçılığında alanların derinliğinin kısmi yani az ölçüde olmasını isteriz. Her iki durum da fotoğraflarımızı güzelleştirir; estetik ve sanat katar. Alan derinliğini etkileyen faktörler nelerdir incelemeyelim:
Alan Derinliği 4 Ana Faktöre Bağlıdır
1. Fotoğraf makinesinin sensör büyüklüğü
2. Kullanılan lensin Odak uzaklığı
3. Çekilen Nesnenin makineye olan uzaklığı
4. Kullandığımız objektifin diyafram açıklığı
Şimdi bunları tek tek ele alıp inceleyelim
1. Kullandığımız Fotoğraf Makinesinin Sensör Büyüklüğü
Sensörü büyük olan makinelerde diğer makinelere nazaran (aynı objektif ile) daha az(sığ) alan derinliği elde ederiz. Yani full frame makine ile bir aps-c sensörlü makine karşılaştırdığımızda, full frame makineler (büyük sensörlü makineler) arka planı daha fazla yok edecektir. Bu fiziksel bir kanundur. Sensör alanı ne kadar genişlerse arka plan o kadar fazla fluluğu artacaktır.
2. Kullanılan Objektifin Odak uzaklığı
Odak uzaklığı ne kadar artarsa alan derinliği o kadar azalacaktır. Tam tersi odak uzaklığı ne kadar az ise alan derinliği o kadar fazla olacaktır. Örneğin tele lensler ile daha sığ alan derinliği elde edilirken, geniş açı lenslerle daha fazla alan derinliği elde ederiz. Manzara çekimlerinde geniş açı lensler kullanılır. 14mm, 16mm gibi. Bunun ilk sebebi daha fazla alanı kadrajlamaktır. Ancak 2. sebebi ise geniş açı lensler alan derinliğini fazla olmasıdır. Dolayısıyla alan derinliği fazla olacağından kompozisyon içinde her yer daha net, daha seçik görülebilecektir. Bunun tam tersi olarak da portre çekimlerinde 16mm gibi alan odaklı Odak uzunluğu az olan lensler yerine 100 mm, 85 mm, 135 mm gibi alan derinliğini azaltacak odak uzaklığı uzun lensler kullanılır. Burada portre ön plana çıkartılır, arka taraf yok edilebildiği kadar yok edilir ve daha flu olması sağlanır.
3. Objenin Makineye Olan Uzaklığı
Nesnemiz makineye ne kadar yakın ise alan derinliği o kadar sığ olacaktır. Objemiz ne kadar uzaksa alan derinliği o kadar çok olur. Yakından çekilen nesnelerin net alan derinliği az iken (örneğin makro fotoğraflar) uzak çektiğimiz objelerin alan derinlikleri fazladır (örneğin manzara çekimleri). Alan derinliğinin az olması en çok Makro fotoğrafçılıkta karşılaşan bir sorundur. Makro Fotoğrafçılıkta nesneyi büyütmek için objektif objeye o kadar çok yaklaşılır ki net alan derinliği, diyaframı kısmış olsanız dahi çok çok az olur. Bu da objenin tamamen bütün hatlarıyla net olmamasını sağlayacaktır. Nesnenin tamamını net verebilmek için ise çoklu kadraj gibi farklı teknikler kullanılabilir.
Burada parantez açılması gereken bir durum daha vardır. Çektiğiniz objenin arka plana olan uzaklığı da çok önemlidir. Genellikle portre çekimlerinde arak planın olduğunda flu olması istenir. Eğer objemizin arka plana olan uzaklığı çok fazla ise arka plan daha flu çıkacaktır.
4. Objektifin Diyafram Açıklığı
Alan derinliğini diyafram açıklığı ile de doğrudan alakalıdır. (Diyafram ile ilgili detaylı yazım için tıklayın) Net alan derinliğimizi arttırmak istiyorsak kısık bir diyafram kullanmamız gerekir. Bunun tam tersi olarak net alan derinliğini azaltmak istersek veya arka planı öldürmek istersek (yani daha flu çıkmasını istersek) daha açık bir değerli diyafram kullanmamız gerekir. Örneğin portre fotoğrafçılığında arka planın daha çok flu çıkması isteriz. Dolayısıyla arka planı flu yapmak için geniş diyaframlı lensler kullanırız. Örneğin 50 mm f1.4 ya da 85 mm 1,8 gibi. Bunun tam tersi manzara fotoğrafçılığında da her tarafını net çıkmasını yani alan derinliğimizin çok fazla olmasını arzu ederiz. Bunun için de kısık diyaframlar kullanmamız gerekir Örneğin f 11, f16 şeklinde.
Objektifimizin diyafram açıklığı ile alakalı şöyle bir de not ilave etmeliyim. Lenslerinizi en açık diyaframda ya da en kısık diyaframla kullanmamaya özen gösterelim. Çünkü en açık diyaframda ve en kapalı diyaframda lenslerin keskinlikleri azalacaktır ve bazı istenmeyen durumlar çıkabilir. Kaliteden taviz verebiliriz. Ancak bazı durumlarda mecbur kalırsak son çare olarak kullanmanızı öneririm.
Konumuzu Alan Derinliği ile alakalı birkaç dipnotla bitirelim:
*** Portre fotoğrafı çekmek için arka planın flu olması istenir ve alan derinliğinin çok fazla olmaması gerekir. Bunun için uzun odaklı lensler ile Full Frame bir makine ve geniş açık diyaframa sahip olan lensler kullanmamız gerekir. Standart kit lenslerin en açık diyafram değerleri 55mm de f.5,6 dır ve portre çekimi için yeterli gelmez. Portremizi arka plandan ayırmak için yeterli değildir. Portre fotoğraftan keyif almak için 85m f1.8 gibi bir lens önerebilirim. Portre çekerken kişiye açık diyaframla çok fazla yaklaşmamakta da fayda vardır. Alan derinliği azalacağından yüzün bir kısmı flu çıkabilir. Gözler nettir ama burun yada kulaklar flu olabilir. Dikkatli olmak lazım; kaş yapayım derken göz çıkarabiliriz.
Makro Fotoğrafçılıkta Alan Derinliği Nedir
*** Makro fotoğrafı için portrenin tam tersi olabildiğince kısık diyafram ve odak uzaklığı küçük objektifler tercih edebilirsiniz. Fakat Odak uzaklığı küçük lensler ile Makro çekmek daha zordur. Objemizin dibine kadar girmeniz gerekir. Makro fotoğrafçılar daha çok canlı böcek çekimleri yaptıkları için nesneler o kadar yaklaşamazlar ve Odak uzaklığı hakkından feragat etmek zorunda kalırlar. Yaklaşık 80-100-120 mm civarında bir Odak uzaklık kullanırlar ki objeden biraz daha uzakta çalışabilsinler. Aynı zaman da makro objektifle ile portrede çekilebilmektedir. Eğer makro objektif alacaksanız 100mm civarında f2.8 lensler tavsiye edebilirim.
*** Yine Manzara fotoğrafı çekilirken geniş açı bir lens, kısık diyafram kullanılır. Manzara fotoğrafı için diyafram değerleri f8 F16 aralığını kullanmak idealidir. Manzara fotoğraf için de 16-35mm f4 lensler önerebilirim. Eğer geniş açı lensiniz yok ise fotoğraf makineniz ile panaromik fotoğraf çekebilirsiniz. Az önce de belirttiğim gibi lenslerinizi en kısık diyafram değerlerinde kalite düşeceğinden dolayı mecbur değilsek en kısık diyafram ve kullanmaktan kaçınmalıyız.